Εξετάσεις στην «καρδιά» και στο «τέρμα» του Δημοτικού, στη Γ’ και τη ΣΤ’ τάξη, μελετά να καθιερώσει το υπουργείο Παιδείας για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση των «κενών» στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά. Οι εξετάσεις θα είναι διαγνωστικού χαρακτήρα με στόχο να λειτουργούν ως συναγερμός για επεμβάσεις ενισχυτικής διδασκαλίας.
Τα «κενά του Δημοτικού» ενοχοποιούνται για τη σχολική αποτυχία στο Γυμνάσιο και το Λύκειο σπρώχνοντας κάθε χρόνο έξω από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση περίπου 70.000-80.000 μαθητές, αριθμοί που υπερβαίνουν το 10% του μαθητικού πληθυσμού στη δημόσια εκπαίδευση. Από τους μαθητές που εμφανίζονται στο κάδρο της σχολικής αποτυχίας, περίπου 40.000 εγκαταλείπουν το σχολείο και χάνονται σε άγνωστες κοινωνικές διαδρομές, όπου δεν μπορούν να τους εντοπίσουν οι επίσημες στατιστικές. Οι υπόλοιποι είναι όσοι κάθε χρόνο «κόβονται» και βρίσκονται με το ένα πόδι έξω από το σχολείο, αναγκασμένοι να επαναλάβουν την τάξη. Αν τα καταφέρουν, υπάρχουν πιθανότητες να συνεχίσουν το σχολείο. Οι στατιστικές λένε ότι όσοι απορρίπτονται για δεύτερη φορά συνήθως ρίχνουν πίσω τους μαύρη πέτρα.
Ο σχεδιασμός του υπουργείου Παιδείας προσκρούει στη χρηματοδότηση. Τα προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας έχουν σταματήσει, επειδή έχει κλείσει η στρόφιγγα των κοινοτικών πόρων. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, αναζητείται διέξοδος μέσω του ΕΣΠΑ, καθώς «η αντιμετώπιση της σχολικής αποτυχίας και η συγκράτηση της μαθητικής διαρροής είναι μεταξύ των βασικών προϋποθέσεων για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής». Το υπουργείο Παιδείας θα πρέπει, επίσης, να πείσει τους εκπαιδευτικούς ότι τα αποτελέσματα των εξετάσεων στη μέση και το τέλος του Δημοτικού δεν θα χρησιμοποιηθούν ως ποσοτικοί δείκτες για την αξιολόγηση που έχει δρομολογηθεί. Επιτροπή υπό τον καθηγητή Παιδαγωγικής, Ηλία Ματσαγγούρα, έχει αναλάβει να καταρτίσει το πλαίσιο της αξιολόγησης δασκάλων και καθηγητών.
Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα προγραμματίζεται να εκδοθεί περί το τέλος του χρόνου, με στόχο να εφαρμοστεί από την επόμενη σχολική χρονιά. Ο υπουργός Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος έχει διαβεβαιώσει τις ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών ότι τα αποτελέσματα των πάσης φύσεως εξετάσεων δεν θα λαμβάνονται υπ’ όψιν για την αξιολόγηση των δασκάλων και των καθηγητών. Πλην, όμως, το κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών έχει ήδη διαταραχθεί με αφορμή ερωτηματολόγιο που ανήρτησε στην ιστοσελίδα του το υπουργείο Παιδείας, καλώντας τους εκπαιδευτικούς να απαντήσουν μεταξύ άλλων εάν συμφωνούν να συνδέεται η αξιολόγησή τους με τους μισθούς και τις προαγωγές τους, όπως προβλέπει για το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων ο γενικός νόμος του ενιαίου μισθολογίου.

Σύμφωνα με έρευνες, σχεδόν το 13% των μαθητών του Γυμνασίου προάγεται οριακά από τάξη σε τάξη συγκεντρώνοντας μετά κόπων τη βάση. Το 5% των συμμαθητών τους δεν καταφέρνει να προαχθεί. Γι’ αυτή την κατηγορία μαθητών η ζημιά έχει γίνει στο Δημοτικό. Επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν ακόμη για τα πέτρινα χρόνια των Μνημονίων. Ερευνητές που μελετούν τις διακυμάνσεις του φαινομένου της σχολικής αποτυχίας είναι βέβαιοι ότι τα επίσημα στοιχεία θα επαληθεύσουν και τυπικά τους υπολογισμούς τους για αύξηση των αρνητικών δεικτών στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με τον ερευνητή του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ, Νίκο Παΐζη, ο οποίος ηγήθηκε της τελευταίας μεγάλης έρευνας για τη σχολική αποτυχία και διαρροή, η παραδοσιακή επένδυση της μέσης ελληνικής οικογένειας στην εκπαίδευση των παιδιών της ξεκίνησε να διαταράσσεται σοβαρά από τα τέλη του 2010-αρχές του 2011.
Μέχρι τότε, επισημαίνει ο κ. Παΐζης, οι οικογένειες κατάφερναν να κόβουν από άλλες δαπάνες του προϋπολογισμού τους για να «ράβουν» το κονδύλι εκπαίδευσης των παιδιών. Από τον Φεβρουάριο με Μάρτιο του 2011 οι γονείς γονάτισαν περιορίζοντας τις εξωσχολικές δραστηριότητες και αντικαθιστώντας τα ιδιαίτερα μαθήματα με τα φροντιστήρια. Η εικόνα συμπληρώθηκε φέτος με τα στοιχεία που δείχνουν διαρροή από τη Γενική Εκπαίδευση στην Επαγγελματική, όπου οι εγγραφές παρουσίασαν αύξηση. Οι οικογένειες όσο βυθίζονται στη φτώχεια, συνεχίζει ο κ. Παΐζης, βιάζονται να βγουν τα παιδιά τους στη δουλειά και ο συντομότερος εκπαιδευτικός δρόμος είναι το χαρτί του Επαγγελματικού Λυκείου.

Ωστόσο, οι εγγραφές δεν αποτελούν ασφαλή δείκτη για την έκταση είτε της σχολικής αποτυχίας είτε της σχολικής διαρροής. Η διαρροή στο Γυμνάσιο που βρίσκεται μέσα στο τόξο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, υπολογίζεται γύρω στο 6%. Δεν φαίνεται όμως στις στατιστικές των εγγραφών. Κάθε χρόνο εμφανίζονται να εγγράφονται στο Γυμνάσιο όλοι οι απόφοιτοι Δημοτικού.
Η μεγάλη διαρροή εκδηλώνεται τον Σεπτέμβριο της Α’ Γυμνασίου, λιγότερο στη Β’ Γυμνασίου και ελάχιστα στη Γ’ Γυμνασίου. Το επόμενο κύμα διαρροής εμφανίζεται στην Α’ Λυκείου, κυρίως τον πρώτο μήνα λειτουργίας των σχολείων. Στο Δημοτικό το ποσοστό της διαρροής θεωρείται «αμελητέο», κάτω από 1%, στο οποίο ανήκουν ειδικές ομάδες του πληθυσμού, κυρίως Ρομά και Μουσουλμάνοι της Θράκης. Πολύ υψηλότερα είναι τα ποσοστά εγκατάλειψης στην Τεχνική Εκπαίδευση. Σχεδόν 22%. Παράλληλα, 10.000 παιδιά, ηλικίας 12-13 χρόνων, παρακολουθούν μαθήματα Γυμνασίου σε νυχτερινά σχολεία, επειδή τα πρωινά εργάζονται.

Το προφίλ των μαθητών που εγκαταλείπουν το σχολείο

1. Οι μαθητές που εγκαταλείπουν το Γυμνάσιο  προέρχονται κυρίως από οικογένειες χαμηλού κοινωνικού, οικονομικού και εκπαιδευτικού επιπέδου, πολλές από τις οποίες αντιμετωπίζουν και πρόσθετα προβλήματα (ασθένειες, χωρισμός γονέων, θάνατος).
2. Οι περισσότεροι επικαλούνται δυσκολίες στα μαθήματα, κατά σειρά στα Μαθηματικά, στην Ξένη Γλώσσα και τη Φυσική. Και πριν σταματήσουν το σχολείο, είχαν χάσει μία η περισσότερες χρονιές.
3. Οι μισοί το μετανιώνουν. Γιατί διαπιστώνουν ότι η έλλειψη στοιχειωδών τυπικών προσόντων τούς κάνει πιο ευάλωτους στην ανεργία.
4. Μετά την εγκατάλειψη του σχολείου τα επαγγέλματα που ακολουθούν με μεγαλύτερη συχνότητα είναι του γεωργού, του μικροπωλητή, του σερβιτόρου, του μηχανικού αυτοκινήτων και της κομμώτριας.
5. Τα παιδιά από αγροτικές και κτηνοτροφικές οικογένειες που δεν ολοκλήρωσαν την υποχρεωτική εκπαίδευση πήγαιναν σχολείο μακριά από το σπίτι τους, ενώ στα μαθητικά τους χρόνια εργάζονταν παράλληλα στα κτήματα ή στην κτηνοτροφία.
6. Μέχρι και τη δεκαετία του ’90 η μαθητική διαρροή συνδεόταν ελάχιστα με παραβατικές συμπεριφορές, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε την ίδια περίοδο σε άλλες χώρες. Στην ελληνική περίπτωση, η άμεση ένταξη στην παραγωγή των παιδιών που εγκατέλειπαν το σχολείο τα προστάτευε αναδεικνύοντας τη λειτουργία της εργασίας σε ισχυρό μηχανισμό κοινωνικής ένταξης. Σήμερα αυτός ο μηχανισμός ασφάλειας έχει καταρρεύσει εξαιτίας της έκρηξης των ποσοστών ανεργίας.

ΓΙΟΥΛΗ ΜΑΝΩΛΗ